Σε μια όμορφη, καταπράσινη τοποθεσία, στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Ολύμπου, σε υψόμετρο 1.000 μέτρων, κοντά στο χωριό Σπαρμός της Ελασσόνας, είναι κτισμένη η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Αγίας Τριάδος Σπαρμού. Η Μονή πανηγύρισε χθες Δευτέρα 5 Ιουνίου 2023 του Αγίου Πνεύματος και υποδέχθηκε μεγάλο πλήθος προσκυνητών.
Διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη, που περιλάμβανε χειρόγραφους κώδικες και σπάνια βιβλία όχι μόνο θεολογικά, αλλά και σχετικά με μαθηματικά, μυθολογία, γεωγραφία και την αρχαία ελληνική γραμματεία, ενώ για πολλά χρόνια στους χώρους της γινόταν αντιγραφή και έκδοση κειμένων και λειτουργούσε βιβλιοδετείο.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έγινε καταφύγιο των αγωνιστών του Ολύμπου και για τον λόγο αυτό πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1822.
Στις αρχές του 20ού αιώνα περιήλθε σε παρακμή και το 1932 εγκαταλείφθηκε, αλλά από το 2000, μετά την πλήρη ανακαίνιση των χώρων της, λειτουργεί και πάλι ως ανδρική.
Οι πρώτες προσπάθειες για την αποκατάσταση των ζημιών και την ανακαίνιση της Μονής ξεκίνησαν επί αρχιερατείας του Μακαριστού Μητροπολίτου Ελασσώνος κυρού Σεβαστιανού († 1999). Το έργο ολοκληρώθηκε με την αναστήλωση της Ιεράς Μονής, επί αρχιερατείας του φιλομόναχου και δραστήριου Μητροπολίτου Ελασσώνος κυρού Βασιλείου († 2014), ο οποίος έθεσε ως στόχο την επάνδρωση της Μονής. Πράγματι, το έτος 2000 μ.Χ. εγκαθίσταται στη Μονή ανδρική αδελφότητα, για να συνεχίσει και να διατηρήσει την ιερά παρακαταθήκη, που άφησαν οι ανά τους αιώνες Πατέρες αυτής.
Το συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλά διώροφα κτήρια με κελιά και βοηθητικούς χώρους, που σχηματίζουν περίβολο. Στο κέντρο βρίσκεται το καθολικό, αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα.
Στο εσωτερικό του δεσπόζει η εικόνα της Αγίας Τριάδας που χρονολογείται στην περίοδο 1835-1838 και φέρει μεταλλικό κάλυμμα κατασκευασμένο το 1841 στην Τσαριτσάνη. Στο συγκρότημα λειτουργεί ξενώνας, στο κτήριο του οποίου υπάρχουν παρεκκλήσια του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Ιωάννη Πρόδρομου.
Στη βορειοανατολική πλευρά του συγκροτήματος υψώνεται επιβλητικά υψηλός πύργος, ο οποίος στεγάζει τη Βιβλιοθήκη της Μονής. Περιέχει άνω των είκοσι χιλιάδων τόμους και περιλαμβάνει βιβλία θεολογικά, ιστορικά, επιστημονικά, ξενόγλωσσα κ.ά.
Η ύπαρξη της Μονής αποτελούσε πνευματικό φάρο και καταφύγιο για τους κατοίκους της περιοχής. Συγκεκριμένα, στα δύσκολα χρόνια του οθωμανικού ζυγού, περιέθαλπε τους αναγκεμένους, προστάτευε αυτούς που κινδύνευαν, τους φύλαγε από τον αφελληνισμό και την αλλαξοπιστία. Με την τέλεση των Ιερών Μυστηρίων, τον ευαγγελικό λόγο και την προσευχή, οι υπόδουλοι Έλληνες έπαιρναν δύναμη, αντλούσαν κουράγιο και διατηρούσαν μέσα τους άσβεστη τη φλόγα της πίστεως, αλλά και την ελπίδα για την ανάσταση του Γένους.
Ειδικότερα, από τις αρχές του 17ου αι. μ.Χ. έως τα μέσα περίπου του 19ου αι. μ.Χ. η Μονή γνωρίζει εξαιρετικά μεγάλη ακμή και συμβάλλει καθοριστικά στην πνευματική άνθηση της περιοχής. Έτσι, στήριζε οικονομικά τα κατά τόπους σχολεία· συγκρότησε πλούσια βιβλιοθήκη· απέκτησε μετόχια στα χωριά της Τσαριτσάνης και του Σπαρμού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παραδίδει ένας σωζόμενος κατάλογος βιβλίων, η Μονή συγκρότησε μια σπουδαία και αξιόλογη βιβλιοθήκη. Απαρτίζεται από χειρόγραφους κώδικες και βιβλία θεολογικά, γεωμετρίας και μαθηματικών, έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και μυθολογίας, εγκυκλοπαιδικό λεξικό, βιβλία παιδαγωγικής και γεωγραφίας, γραμματικές και λεξικά.
