Λίγο μετά τις εκτεταμένες και πρωτοφανείς καταστροφές στη Θεσσαλία, ειδικοί επιστήμονες της ολλανδικής εταιρείας HVA Ιnternational κατέφθασαν στη χώρα ύστερα από κάλεσμα της ελληνικής κυβέρνησης με σκοπό την κατάρτιση ενός σχεδίου αποκατάστασης για τις πλημμυρισμένες περιοχές της Θεσσαλίας.
Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο διοργανώθηκαν ερευνητικές αποστολές από ομάδες των Ολλανδών ειδικών στην αντιπλημμυρική προστασία και τον περιορισμό των συνεπειών της, στην άρδευση, στην αγρονομία και στη ζωική παραγωγή. Όπως, επίσης, και από οικονομολόγους του πρωτογενούς τομέα και ειδικούς γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων.
Το ολιστικό σχέδιο θωράκισης της Θεσσαλίας από την ολλανδική εταιρεία παραδόθηκε στην κυβέρνηση στις αρχές Μαρτίου και λίγες μέρες μετά τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση. Οι προτάσεις που παρουσιάζονται στην έκθεση δεν δεσμεύουν την κυβέρνηση να προχωρήσει στην υλοποίηση του σχεδίου αυτού, κάτι που δηλώνεται ξεκάθαρα και στο κείμενο της διαβούλευσης. Ωστόσο, σύμφωνα με τις πληροφορίες που υπάρχουν, κάποιες από αυτές θα εμπεριέχονται στο νομοσχέδιο που θα τεθεί σε διαβούλευση το προσεχές διάστημα και αφορούν τις αρμοδιότητες και τη λειτουργία του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, ενός οργανισμού ο οποίος δημιουργείται και θα έχει όλες τις κυρίαρχες αρμοδιότητες για την ευθύνη για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων της Θεσσαλίας.
Οι αντιδράσεις
H δημοσιοποίηση όμως του master plan μέσω της δημόσιας διαβούλευσης προκαλεί αντιδράσεις και πέντε περιβαλλοντικές οργανώσεις, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, η Greenpeace και η WWF Ελλάς, υποστηρίζουν ότι, αν εφαρμοστεί, «επαναφέρονται κακές πρακτικές του παρελθόντος». Αναφέρουν ότι ο σχεδιασμός που προτείνεται δεν ακολουθεί λύσεις που σέβονται τις φυσικές διεργασίες και αξιοποιούν τις πολύτιμες οικοσυστημικές υπηρεσίες (Nature-based solutions). Οι οργανώσεις κάνουν λόγο επίσης για «παρωδία διαβούλευσης», στηλιτεύοντας το γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας το κείμενο της διαβούλευσης είναι στην αγγλική γλώσσα.
Τα σημεία που προκαλούν προβληματισμό
Οι προβληματισμοί των περιβαλλοντικών οργανώσεων για το master plan που αφορά την αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλία συμπυκνώνονται σε επτά παρατηρήσεις.
Υποστηρίζουν ότι η έκθεση γυρνάει τη χώρα στο παρελθόν, προβάλλοντας τεράστιες κατασκευαστικές επεμβάσεις, οι οποίες έχουν αποδειχθεί όχι απλά πανάκριβες αλλά και καταστροφικές. Κι αυτό γιατί η έκθεση «προτείνει τουλάχιστον 23 μεσαία και μεγάλα φράγματα, εκβάθυνση ποταμών, αποψίλωση παρόχθιας βλάστησης, κατασκευή τουλάχιστον 130 χιλιομέτρων νέων αναχωμάτων, ενώ με επιμονή πιέζει για την εκτροπή του Αχελώου». «Αλήθεια, ας σκεφτούμε λογικά: αν η εκτροπή του Αχελώου είχε ολοκληρωθεί και ο Πηνειός ήταν γεμάτος νερό το καλοκαίρι, η πλημμύρα που προκλήθηκε από τον Ντάνιελ τον Σεπτέμβριο του 2023 πού θα είχε φτάσει;» διερωτώνται.
Αγνόηση της κλιματικής κρίσης και προφανών λύσεων
Αναφέρουν ότι «η προφανής λύση (που δεν προτείνεται από την έκθεση) είναι η ανασυγκρότηση και θωράκιση της αγροτικής παραγωγής με βάση τα νέα κλιματικά δεδομένα και επίκεντρο τις δύο επείγουσες και απολύτως επίκαιρες προτεραιότητες: (α) ενίσχυση της ανθεκτικότητας των αγροσυστημάτων και (β) προστασία της βιοποικιλότητας που αποτελεί κλειδί για τις υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει ένα οικοσύστημα. Όταν όλη η Ευρώπη στρέφεται προς την αξιοποίηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών κλιματικής θωράκισης και προστασίας των υδάτινων πόρων (nature-based solutions), η Ελλάδα παραμένει προσκολλημένη σε μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικές επεμβάσεις και εκτροπές ποταμών.
Φόβος για την ιδιωτικοποίηση των υδάτων
Οι οργανώσεις αναφέρουν ότι με επιμονή και δίχως καμία σοβαρή τεκμηρίωση η ολλανδική εμπορική εταιρεία προβάλλει ως λύση την ίδρυση ενός Water Management Organisation, ο οποίος ρητά θα λειτουργεί με βάση τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας και θα αναλάβει δημόσιες εξουσίες, όπως η διοίκηση των υδάτινων πόρων της Θεσσαλίας και η επιβολή προστίμων. Μάλιστα, επεκτείνοντας την παρέμβασή της, προτείνει την ιδέα αυτή ως μοντέλο για τη διοίκηση των υδάτινων πόρων όλης της χώρας».
Απορίες σχετικά με την επιλογή της εταιρείας
Οι οργανώσεις υποστηρίζουν ότι «από πουθενά δεν προκύπτει αιτιολόγηση της επιλογής της συγκεκριμένης εταιρείας, στην οποία ανατέθηκε το τιτάνιο έργο του σχεδιασμού της κλιματικής θωράκισης της αγροτικής πρωτεύουσας της Ελλάδας». Σημειώνουν ακόμη πως η εμπορική εταιρεία Handelsvereniging Amsterdam-HVA (μτφρ. Εμπορική Εταιρεία του Άμστερνταμ) ιστορικά εξειδικεύεται στην εκμετάλλευση μεγάλων γεωργικών εκτάσεων σε πρώην ολλανδικές αποικίες και στο εμπόριο των προϊόντων τους. Ως εκ τούτου, «η ίδια η επιλογή της εταιρείας προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με την επιστημονική επάρκεια και την απαραίτητη εξειδίκευση στα κρίσιμα ζητήματα της θωράκισης από πλημμύρες και από τις κλιματικές καταστροφές που πλέον συμβαίνουν ολοένα και συχνότερα και τείνουν δυστυχώς να γίνουν νέα κανονικότητα».
Ασυμφωνία με το ευρωπαϊκό δίκαιο
Υποστηρίζουν ακόμη ότι η έκθεση αγνοεί πλήρως την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα ύδατα (οδηγία 2000/60/ΕΚ) και για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΕ), των οποίων η καλή εφαρμογή πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο του αγώνα για αποτελεσματική κλιματική θωράκιση της Θεσσαλίας και ολόκληρης της χώρας. Τις δύο αυτές οδηγίες, δυστυχώς, η Ελλάδα παραβιάζει κατάφωρα, με αποτέλεσμα την πολύ πρόσφατη παραπομπή της στο Δικαστήριο της Ε.Ε. Επίσης, δεδομένου ότι περιγράφει μεγάλα έργα, η έκθεση θα έπρεπε να έχει πρώτα υποβληθεί σε στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλιώς σαφέστατα παραβιάζει την οδηγία 2001/42/ΕΚ.
Αγνόηση νομοθεσίας για τις αναθέσεις μελετών
Οι πέντε οργανώσεις ισχυρίζονται ότι η έκθεση υπολείπεται σοβαρά σε σχέση με τις προδιαγραφές μελετών που ανατίθενται από το ελληνικό δημόσιο στο πλαίσιο εφαρμογής του σχετικού ενωσιακού δικαίου. Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα γενικότερα το επίπεδο των μελετών περιβαλλοντικού αντικειμένου είναι, με λίγες εξαιρέσεις, προβληματικά ελλιπές (ιδίως σε σχέση με τα έγκυρα και επίκαιρα δεδομένα που απαιτούνται), η υπό «διαβούλευση» έκθεση υπολείπεται σοβαρά σε σχέση με τις βασικές αρχές επιστημονικής τεκμηρίωσης και εγκυρότητας που πρέπει να πληρούν σοβαρής σημασίας εργασίες.
Μια διαβούλευση στα αγγλικά
Η τελευταία παρατήρηση που κάνουν είναι ότι απευθύνεται στους Θεσσαλούς αγρότες, αλλά στα αγγλικά: «Όταν διεξάγεται δημόσια διαβούλευση, η χρήση της ελληνικής γλώσσας είναι αναγκαία και θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, καθώς είναι στοιχειώδης υποχρέωση κάθε κυβέρνησης να εξασφαλίζει την πρόσβαση του κοινού στην περιβαλλοντική πληροφορία και να διευκολύνει την αποτελεσματική συμμετοχή του. Αυτή η έκθεση 6 τόμων, την οποία σχεδίασε με αδιαφανείς διαδικασίες μια εμπορική εταιρεία, καθορίζει το μέλλον μιας ολόκληρης περιφέρειας και τις ζωές των Θεσσαλών αγροτών. Παρ’ όλα αυτά, τους ανακοινώνεται σε ξένη γλώσσα».
Η κυβέρνηση δεν δεσμεύεται από το ολλανδικό σχέδιο
Από την άλλη πλευρά, πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος αναφέρουν στη LiFO ότι «η κυβέρνηση δεν δεσμεύεται από αυτή την πρόταση. Ζητήθηκε μια μελέτη, η οποία έχει κατατεθεί στον δημόσιο διάλογο, έχει μελετηθεί και συνυπολογίζεται, όπως θα συνυπολογιστεί στο μέλλον και κάποια άλλη αξιόλογη πρόταση».
Οι προτάσεις των Ολλανδών που ελήφθησαν υπ’ όψιν και πρόκειται να συμπεριληφθούν στο νομοσχέδιο που θα βγει πολύ σύντομα στη διαβούλευση αφορούν τον τρόπο λειτουργίας και το πεδίο των αρμοδιοτήτων του νεοσύστατου Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας: «Σε ό,τι αφορά τον Οργανισμό Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, ναι, υπάρχουν στοιχεία της πρότασης των Ολλανδών που έχουν ληφθεί υπ’ όψιν στην τελική διαμόρφωση του σχεδίου που σύντομα θα βγει στη διαβούλευση, όπως είναι, για παράδειγμα, οι άδειες χρήσεις νερού που θα εκδίδονται από τον ΟΔΥΘ, που ήταν μια πρόταση των Ολλανδών. Ενώ ο οργανισμός αυτός θα είναι αρμόδιος και για τον σχεδιασμό και την κατασκευή των έργων, κάτι που επίσης προτείνεται στο master plan των Ολλανδών». Υπάρχουν όμως, όπως λένε, «κι άλλες προτάσεις στο σχέδιό τους που κρίθηκαν ως μη ρεαλιστικές για την ελληνική πραγματικότητα».
Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, την εποπτεία του νέου οργανισμού θα έχουν τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Υποδομών και Μεταφορών από κοινού και κατά την αρμοδιότητα εκάστου υπουργού, όπου αυτό ειδικά προβλέπεται. Η άρδευση θα εποπτεύεται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ο νέος οργανισμός θα αναλάβει το σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής και διαχείρισης κινδύνου πλημμύρας στη Θεσσαλία, το master plan για την αντιπλημμυρική προστασία της, τον έλεγχο των δικτύων άρδευσης και των εγγειοβελτιωτικών έργων.
Την αναγκαιότητα να υπάρξει μια τελείως διαφορετική διαχείριση του νερού αλλά και κανόνες που θα πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα επισήμανε πρόσφατα ο Θεόδωρος Σκυλακάκης, υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος, ο οποίος τόνισε ότι «το πρόβλημα που συζητάμε είναι πολύπλοκο, το σύστημα που επικρατεί είναι πανάρχαιο». Το επόμενο διάστημα, όταν θα δημοσιοποιηθεί το νομοσχέδιο, θα γίνουν γνωστές οι λεπτομέρειες για το πώς αυτός ο οργανισμός αυτός θα διαχειριστεί τους υδάτινους πόρους της Θεσσαλίας.
lifo.gr