Συνέντευξη στην Ιωάννα Γκανέτσα
Η Αθηνά Κρικέλη είναι ελληνίδα δημοσιογράφος που ζει στη Νέα Υόρκη και γυρίζει όλο τον κόσμο για τις ανάγκες των ντοκιμαντέρ που επιμελείται και παρουσιάζει. Έχει να διηγηθεί πολλές και διαφορετικές εμπειρίες, πράγματα που οι περισσότεροι θα χρειάζονταν πολλές ζωές για να πραγματοποιήσουν. Περιγράφει με πάθος τη δουλειά της, αναφέρεται σε διάσημα πρόσωπα που έχει συναντήσει και έχει πάρει συνέντευξη, συνεχίζει να μην θέλει να κάνει εκπτώσεις στις αξίες της στο όνομα της δημοσιογραφίας και ταξιδεύει όπου την οδηγεί το ρεπορτάζ και η καρδιά της, καρδιά τεκμηριογράφου. Σπάνιο είδος.
Από τη Θεσσαλονίκη και τη Σπηλιά Συκουρίου ως τη Νέα Υόρκη όπου ζεις και εργάζεσαι, τι μεσολάβησε; Ήταν ανέκαθεν σκοπός σου το ντοκιμαντέρ ή προέκυψε στην πορεία;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Θεσσαλονίκη, τη Σπηλιά Λάρισας -χωριό καταγωγής του μπαμπά- τη γνώρισα πολύ αργότερα, όταν αποφάσισαν οι δικοί μου να χτίσουν ένα σπιτάκι. Ζω 29 χρόνια στην Νέα Υόρκη τρία εκ των οποίων έζησα και σπούδασα στο Λονδίνο. Ο μπαμπάς λινοτύπης/δημοσιογράφος (εφημερίδα Μακεδονία), η μαμά από τις πρώτες γυναίκες που εργάστηκαν στην λινοτυπία (υπάρχει και φωτογραφία από την Ελευθερία στη Λάρισα), οπότε νομίζω πως είχα αρκετά ερεθίσματα να με ωθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Έκανα αρκετά χρόνια ρεπορτάζ: πολιτικό, διπλωματικό και πολεμικό. Δεν μου άρεσε ποτέ το κυνήγι της είδησης. Το παιχνίδι με το χρόνο, να προλάβεις το δελτίο, πολλές φορές σε οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα αλλά και συμπεριφορές.
Ποιος ο σκοπός ενός ντοκιμαντέρ, να διηγηθεί μια αλήθεια ή να καταλάβουν οι άνθρωποι μια αλήθεια;
Κοίταξε, νομίζω πως δεν υπάρχει αντικειμενική προσέγγιση, όσο και αν το επιδιώκουμε. Υπάρχουν δύο τρόποι γραφής σεναρίου ο ένας εκ των οποίων είναι ο ερπετικός, δηλαδή γράφεις με τέτοιο τρόπο ώστε να περάσει στο ερπετικό κομμάτι του εγκεφάλου, χωρίς φίλτρα δηλαδή (συνειδητό, λογική, αίσθηση, αίσθημα κλπ) και ο άλλος είναι ο κλασικός. Δεν έχω γράψει ποτέ ερπετικά, προτιμώ να κριθώ για τον τρόπο που προσεγγίζω ένα θέμα, να έχει ο τηλεθεατής και την άποψη και την κρίση να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Ο δικός μου ο σκοπός είναι να του δώσω με σεβασμό όσο το δυνατόν περισσότερη πληροφόρηση, για να μπορέσει ο ίδιος τελειώνοντας το ντοκιμαντέρ να έχει μια δική του γνώμη και κρίση. Το ντοκιμαντέρ -ή ελληνικά τεκμηριογράφημα- είναι θεωρώ μια προσπάθεια να ακουμπήσουμε ένα θέμα δίνοντας του τον χρόνο να μας μάθει και να μας διδάξει αυτά που θέλει να μας πει. Αρκεί εμείς να σκύψουμε με σεβασμό και προσοχή επάνω του, να το «νταντέψουμε» και το αφουγκραστούμε.
Ποιες δυσκολίες έχει η δουλειά ενός ανθρώπου που γυρίζει τον κόσμο και καταγράφει την αλήθεια του, πέραν ίσως της μοναξιάς και τις άπειρες –χωρίς ωράριο- ώρες δουλειάς;
Δεν ξέρεις τι θα αντιμετωπίσεις. Και δεν εννοώ μόνο επάνω στην παραγωγή. Μπορούν να συμβούν χίλια μύρια πράγματα…
Από το να κολλήσεις ψείρες, να σε πιάσει διάρροια, να πιεί νερό στο Μεξικό ο συνεργάτης σου και να τρέχει στα νοσοκομεία νυχτιάτικα πάνω σε μια καρότσα αγροτικού, να σε πυροβολούν, να μην μπορείς να πλησιάσεις σε τράπεζα της Νικαράγουα να βγάλεις χρήματα γιατί την ‘προστατεύουν’ συμμορίες με όπλα, να μην μπορείς να φύγεις από την Κολομβία γιατί έπεσες σε εμφύλιο πόλης και δεν μπορείς να βγεις ούτε από το δωμάτιο σου, να είσαι κλειδωμένος στο Πουέρτο Ρίκο γιατί κοπανά το νησί τυφώνας, να μπαίνεις κρατητήριο στο αεροδρόμιο σχεδόν όλων των κρατών της Κεντρικής Αμερικής γιατί έχεις «πλούσιο’» διαβατήριο οπότε πρέπει να αποδειχτεί πως όντως είσαι δημοσιογράφος και όχι βαποράκι…
Εννοείται δεν υπάρχει ωράριο. Από τη στιγμή που ξεκινά το ταξίδι της παραγωγής είσαι δοσμένος ολοκληρωτικά όσο διαρκεί το ταξίδι. Δεν μπορώ να πω ότι κουράζομαι πολύ, ίσως γιατί η αδρεναλίνη δεν μ’ αφήνει όσο συγκεντρώνουμε υλικό και γνωρίζουμε νέους τόπους. Μετά όταν γυρνώ Νέα Υόρκη εκεί «αφήνομαι». Χρειάζομαι τουλάχιστον μια εβδομάδα να συνέλθω. Η καλύτερή μου είναι όταν κατορθώνω να πάω Ελλάδα, στο χωριό τη Σπηλιά, εκεί ισορροπώ και μπορώ να γράψω πολύ. Με τραβάει το πάτριο χώμα μάλλον.
Υπάρχουν κανόνες όταν γυρίζεις ένα ντοκιμαντέρ ή είναι καθαρά η ματιά του δημοσιογράφου;
Φυσικά υπάρχουν κανόνες που πρέπει να τηρούνται με ευλάβεια. Υπάρχει η δημοσιογραφική δεοντολογία, υπάρχει η ηθική, ο σεβασμός. Έχει τύχει να φύγω από συνέντευξη ή γύρισμα γιατί ήταν ανήθικο να βρίσκομαι εκεί. Μπορεί να έκανα το πιο συγκλονιστικό γύρισμα εκμεταλλευόμενη τον πόνο του άλλου. Δεν το έκανα ποτέ και ούτε πρόκειται. Προτιμώ να με χαρακτηρίσουν «λίγη» παρά ανήθικη. Η πορεία θα με δικαιώσει. Έχει τύχει στη Σιέρα Λιόνα να μας επιτεθούν οι αντάρες του RUF να γίνεται σφαγή, επέλεξα μαζί με τους συνεργάτες μου να πετάξουμε τις κάμερες από τα χέρια, και να κουβαλήσουμε ακρωτηριασμένα παιδάκια…
Δεν μπορεί η ταμπέλα δημοσιογράφος να αναιρεί τα πάντα και να τα ισοπεδώνει. Όλοι πρέπει να λογοδοτούμε για τις πράξεις αλλά και τις επιλογές μας…
Ποιο ήταν το πιο δύσκολο ντοκιμαντέρ ως τώρα και γιατί;
Το «Χτυπούν την πόρτα 13» στην Κύπρο γιατί είχα απέναντί μου μια ολόκληρη κυβέρνηση (του Χριστόφια) που με πολέμησε πολύ. Μέχρι ένταλμα σύλληψης και απαγόρευση εξόδου από την χώρα εξέδωσε. Δείτε το, νομίζω πως διδάχθηκε στο τμήμα δημοσιογραφίας του πανεπιστημίου της Κύπρου και αποτέλεσε το πρώτο ντοκιμαντέρ που χρησιμοποιήθηκε από την ελληνική στρατιωτική δικαιοσύνη σε δικαστήρια που πραγματοποιήθηκαν για τους υπαίτιους της μεγάλης έκρηξης στο Μαρί που σκότωσε 13 παλληκάρια, και τραυμάτισε περισσότερους από 90 ανθρώπους. Ήταν πολύ δύσκολη η διαμονή τα γυρίσματα αλλά και η συναισθηματική φόρτιση.
Ποιο το πιο αγαπημένο σου;
Νομίζω πως αγαπημένο γίνεται αυτό που δημιουργώ την κάθε στιγμή. Δηλαδή τώρα είναι το Proud Blue και το MY Olympus. Νομίζω πως αν δεν καταθέσεις ψυχή και αγάπη, κάτι του λείπει, είναι ένα ακόμα τεκμηριογράφημα στα πολλά. Εγώ θέλω όταν τελειώνει να είναι μοναδικό, να αγγίξει ανθρώπους κάθε ηλικίας, μορφωμένους και αμόρφωτους, έλληνες και μη, αδιάφορους και ενδιαφερόμενους. Για να το κάνω αυτό όμως πρέπει πρώτα εγώ να το νταντέψω και να το αγαπήσω. Να το δω να μεγαλώνει στην αγκαλιά μου μέρα με την ημέρα. Όπως ένα παιδί…
Έχεις μιλήσει, συναναστραφεί και πάρει συνέντευξη από πολύ κόσμο, γνωστούς και απλούς ανθρώπους. Ποια ή ποιες σε συγκλόνισαν ή σε στιγμάτισαν και γιατί;
Ωωω έχω γνωρίσει εκπληκτικούς ανθρώπους στον πλανήτη όλο. Που μετά την συνομιλία μας ή την συνέντευξη, ένιωθα πως δεν πατούσα στη γη. Τόσο τυχερή και πλούσια ένοιωθα. Με συγκλόνισε ο Φιντέλ Κάστρο σε συνέντευξη που μου παραχώρησε στην Αβάνα της Κούβα. Νομίζω πως αυτός ο άνθρωπος ήταν χαρισματικός, είχε μια περίεργη αύρα που σε καθήλωνε. Ο Ομπάμα επίσης πολύ χαρισματικός, με θείο δώρο την έκφραση του λόγου. Η Μελίνα Μερκούρη που νομίζω πως εκείνη η συνέντευξη στο Λονδίνο το 1988 μου άλλαξε την ζωή. Ήξερα μετά τη συνέντευξη πως το όραμα δεν έχει ταβάνι ούτε ο ουρανός έχει…
Οφείλει -κατά κάποιο τρόπο- ένα ντοκιμαντέρ να εγείρει ερωτηματικά; Ή αρκεί η καταγραφή όσων πραγματεύεται;
Οπωσδήποτε οφείλει. Ειδάλλως είναι μια απλή καταγραφή. Άοσμη και άχρωμη που θα ξεχαστεί αμέσως. Πρέπει το ντοκιμαντέρ να καταφέρει να μπει στο σπίτι στην καρδιά και το μυαλό του τηλεθεατή. Να πάρει ο τηλεθεατής την πολυθρόνα του και να μπει μέσα, χωρίς να νοιώθει άβολα. Να το κάνει δικό του, να το στρώσει στο τραπέζι του και να το «ξεκοκαλίσει» να έχει άποψη να πάρει θέση, να χαρεί να προβληματιστεί να κλάψει να νιώσει πως δικαίως του αφιερώνει χρόνο να το δει, γιατί εκλαμβάνει στοιχεία και λόγο να δημιουργήσει την δική του άποψη. Τότε είναι επιτυχημένο ένα ντοκιμαντέρ.
Η ομάδα σου κι εσύ βραβευτήκατε πολλές φορές για τα ντοκιμαντέρ με θέμα τον Όλυμπο. Διάβασα σε μια συνέντευξή σου ότι οι περισσότεροι στο εξωτερικό δεν γνωρίζουν ότι είναι πραγματικό βουνό. Τι κάνουμε λάθος ως χώρα ως προς αυτό;
Ο Όλυμπος είναι ο “φτωχοσυγγενής” της Ελλάδας. Δεν γνωρίζω γιατί όλες αυτές τις δεκαετίες παραγκωνίστηκε τόσο. Ίσως τα συμφέροντα ήταν μεγαλύτερα και έγερναν προς τα νησιά δεν ξέρω. Αυτό που βίωσα και γνωρίζω είναι πως όταν οι μη έλληνες (ακόμα και σήμερα) ψάχνουν στα αγγλικά να βρουν κάτι για τον Όλυμπο της Ελλάδας, τα μόνα που βρίσκουν είναι για τον Όλυμπο της Αρχαιότητας, video games, Ζήνα, Χόλυγουντ κτλ. Με αποτέλεσμα να νομίζουν πως είναι ένα μυθικό βουνό όπως η Ατλαντίδα. Το όνομα ΟΛΥΜΠΟΣ είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες λέξεις στον πλανήτη. Εμείς το έχουμε καταχωνιασμένο, απαξιωμένο και στα παγκόσμια αζήτητα. Αυτός ήταν ο λόγος που ξεκινήσαμε με την υπέροχη ομάδα ταλαντούχων συνεργατών να τον επανατοποθετήσουμε εκεί που του αξίζει. Στο ΠΑΝΘΕΟΝ του.
http://www.ellopiatv.com/world–series–mt–olympus.html
Μετά το αφιέρωμα στην ΕΜΑΚ της χώρας, σειρά έχει η Αστυνομία. «Proud Blue» το ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί τον επόμενο χρόνο στην Αμερική. Τι αποκόμισες από αυτή την εμπειρία σου δίπλα στους έλληνες αστυνομικούς;
Αποτελεί τρίπτυχο στους ένστολους της Ελλάδας, ΕΜΑΚ, ΚΕΟΑΧ (ειδικές δυνάμεις στον Όλυμπο) και τώρα η Αστυνομία της Θεσσαλίας.
Ευελπιστούμε στα τέλη του μήνα Ιουνίου μέχρι τα μέσα Ιουλίου να είμαστε έτοιμοι για την παγκόσμια Πρεμιέρα που θα γίνει στην Λάρισα τιμής ένεκεν, του ντοκιμαντέρ PROUD BLUE.
Κοίταξε, δεν ήταν εύκολο όμως επειδή είχαμε και την εμπιστοσύνη Ταξίαρχου Αστέριου Μαντζιώκα, αλλά και τον συντονισμό του Γραφείου τύπου της Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσσαλίας με επικεφαλής τον Αστ. Πέτρο Παπαδημητρίου καταφέραμε και να συνυπάρξουμε ομαλά αλλά και να αφουγκραστούμε αυτούς τους 5 μήνες την καθημερινότητα, τους προβληματισμούς, τον φόβο, την περηφάνια όλων των αστυνομικών σε όλη την Περιφέρεια Θεσσαλίας. Τρίκαλα, Καρδίτσα, Βόλο, Ελασσόνα, Τέμπη, Αγιά Στεφανοβίκειο, Λίμνη Πλαστήρα κα.
Έχεις κάνει και πολύ δύσκολα ρεπορτάζ, όπως αυτά των πολέμων που έχεις καλύψει. Τι σου έχουν αφήσει αυτές οι εμπειρίες;
Νομίζω πως έχω γίνει πιο ταπεινή. Με λιγότερη έπαρση. Άλλωστε για να ακούσεις αλήθειες και ψέματα ίσως, για να σου επιτραπεί να συνυπάρξεις με ανθρώπους και καταστάσεις, θα πρέπει να το «βουλώνεις», να κάνεις ησυχία για να αφουγκραστείς ακόμα και τη σιγή ιχθύος.
Τι θα έλεγες σε έναν νέο δημοσιογράφο που θα ήθελε να ασχοληθεί με αυτό το κομμάτι της δημοσιογραφίας;
Να εφαρμόσει αυτά που μόλις ανέφερα στην προηγούμενη ερώτηση. Ο τίτλος ή το πτυχίο δεν κάνει τον δημοσιογράφο. Στην Ελλάδα είναι πολύ μπερδεμένα τα πράγματα, λυπάμαι που το λέω αλλά δεν υπάρχει ούτε ήθος ούτε σεβασμός στο θέμα σε πολύ μεγάλο βαθμό. Μακάρι οι νέοι δημοσιογράφοι να είναι πιο συνειδητοποιημένοι και να πληρώσουν το τίμημα του να είναι σωστοί και δίκαιοι. Θα ανταμειφθούν στο τέλος, ξέρετε δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην πόρνη και στον δημοσιογράφο που «τα παίρνει» είναι το ίδιο και χειρότερο. Τουλάχιστον στην πρώτη περίπτωση η κυρία έχει το θάρρος να φορέσει «αυτό το κουστούμι» για τους δικούς της λόγους. Στην δεύτερη δεν υπάρχει καμία δικαιολογία.
Μπορείς να πεις κάτι για κάποιο νέο πρότζεκτ ή είναι ακόμη νωρίς;
Ολοκληρώνουμε και το 6ο ντοκιμαντέρ της σειράς Mt Olympus και ευελπιστούμε να το δείξουμε σε παγκόσμια πρώτη στις αρχές Σεπτεμβρίου.
Πηγή: tinealarissa.gr