Σημαντικότερο πρόβλημα από την οικονομία και την κρίση χαρακτήρισε τη δημογραφική γήρανση ο βουλευτής Λάρισας με τη Δημοκρατική Συμπαράταξη, κ. Κώστας Μπαργιώτας, στην ομιλία του στη Βουλή. «Ακριβώς γιατί η αναστροφή του απαιτεί πολιτικές σε βάθος χρόνου, πολιτικές εικοσαετίας, οι οποίες και μεγάλο κόστος έχουν και πολύ δύσκολο είναι να εφαρμοστούν σε μία χώρα στην οποία το πολιτικό σύστημα νοσεί» είπε χαρακτηριστικά.
Στη συνέχεια, αναφέρθηκε στην πρωτοβουλία του Κινήματος Αλλαγής για την έναρξη του διαλόγου και τη δέσμη μέτρων που πρότεινε. «Η Διακομματική Επιτροπή ήταν μία πρωτοβουλία της κ. Φώφης Γεννηματά. Το Κίνημα Αλλαγής κατέθεσε πρόταση νόμου. Θα ήταν ευχής έργον να συζητηθεί κάποια στιγμή στη Βουλή. Αναφέρω απλώς επιγραμματικά: Στεγαστική συνδρομή σε οικογένειες με παιδιά, καθολική κάλυψη όλων των παιδιών και των νηπίων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, δέσμευση δηλαδή του Κράτους ότι κάθε παιδί που γεννιέται στην Ελλάδα θα καλύπτεται από βρεφονηπιακό σταθμό από τη μέρα μηδέν, από αύριο -είναι κάτι που πρέπει να το κάνουμε και υπάρχουν τρόποι, έχουμε προτάσεις-, ένταξη των τριτέκνων στις πολυτεκνικές οικογένειες, επέκταση του πολυτεκνικού δικαιώματος στους τρίτεκνους δηλαδή, χωρίς να θιχτούν, τα προνόμια και τα δικαιώματα που έχουν οι πολύτεκνοι και σύσταση Ειδικής Γραμματείας Δημογραφικής Πολιτικής στο Υπουργείο Εργασίας για τη δημιουργία Εθνικής Επιτροπής Δημογραφικής Πολιτικής. Και αυτό γιατί; Οι προτάσεις κινδυνεύουν από την διαχρονική αδυναμία του ελληνικού πολιτικού και διοικητικού μηχανισμού, που δεν μπορεί να εφαρμόσει πολιτικές οι οποίες υπερβαίνουν τον κοινοβουλευτικό βίο μιας κυβέρνησης, πολύ σπάνια ούτε καν ενός Υπουργού. Αν θέλουμε μακροπρόθεσμες πολιτικές, πρέπει να υπάρχει ένας εκτελεστικός βραχίονας τουλάχιστον που να μπορεί να εφαρμόζει αυτές τις πολιτικές διαχρονικά. Αλλιώς, η μοίρα του πορίσματος του 1992 απειλεί και το πόρισμα του 2019».
Ακολουθεί η ομιλία του κ. Μπαργιώτα:
«Είμαστε σήμερα εδώ, για να συζητήσουμε ένα πολύ σύνθετο και σοβαρό θέμα, το θέμα της δημογραφικής γήρανσης στην Ελλάδα. Δεν είναι προνόμιο της χώρας και δεν είναι αποτέλεσμα της κρίσης το δημογραφικό. Είναι ένα θέμα που απασχολεί όλες -ούτε καν του δυτικού κόσμου- τις βιομηχανικές και μεταβιομηχανικές κοινωνίες τα τελευταία σαράντα χρόνια, καθώς οι σημαντικές αλλαγές που έγιναν από την αρχή του 20ού αιώνα στον ρόλο της οικογένειας, η ένταξη της γυναίκας στην παραγωγή, η χειραφέτηση των γυναικείων κινημάτων και η αντισύλληψη -για να μην την ξεχνάμε- έφεραν τρομακτικές αλλαγές στον ρόλο της οικογένειας, στον αριθμό των παιδιών και στα οικογενειακά πρότυπα τα οποία επηρεάζουν πολύ αρνητικά τη δημογραφική σφριγηλότητα που χρειάζεται.
Η Ελλάδα ακολουθεί την Ευρώπη με κάποια καθυστέρηση, όπως σε πολλά άλλα πράγματα. Ήδη από το 1980 ο δείκτης γεννητικότητας πρακτικά καταρρέει. Μάλιστα στη δεκαετία του ’80, μια δεκαετία οικονομικής και πολιτικής αισιοδοξίας, αν θέλετε, και παράλληλα αστικοποίησης, ο δείκτης καταρρέει, για να φτάσει στα χειρότερά του -1,3 γεννήσεις ανά γυναίκα- λίγο πριν αρχίσει το μεταναστευτικό ρεύμα της δεκαετίας του ’90 προς την Ελλάδα, το οποίο πρόσκαιρα ανακούφισε τις στατιστικές και έδωσε την εικόνα βελτίωσης των γεννήσεων και του δημογραφικού, ανεβάζοντας τις γεννήσεις περίπου στο 1,5 με 1,6 ανά γυναίκα. Ήταν μια πρόσκαιρη ανάσα, αλλά δυστυχώς η κρίση επιτείνει το δημογραφικό και μάλιστα με πολλούς τρόπους, με την περαιτέρω μείωση των γεννήσεων λόγω της οικονομικής και κοινωνικής ανασφάλειας, με την εκροή πληθυσμού αναπαραγωγικής ηλικίας. Είτε πρόκειται για επαναπατρισμό μεταναστών είτε πρόκειται για μετανάστευση Ελλήνων στο εξωτερικό έχουμε ένα αρνητικό μεταναστευτικό πρόσημο δηλαδή, καθώς όλο και λιγότεροι άνθρωποι αναπαραγωγικής ηλικίας μένουν, εργάζονται και αποκτούν οικογένεια στη χώρα.
Το δημογραφικό, όμως, εκτός του ότι επιτείνεται από την κρίση, επιτείνει με τη σειρά την κρίση επίσης με πολλούς τρόπους, καθώς η αναστροφή της ηλικιακής πυραμίδας, η αύξηση δηλαδή των ηλικιωμένων σε σχέση με τους νέους υπονομεύει την ίδια την ανάπτυξη. Είναι γνωστό ότι πολλές φορές –το παράδειγμα της γείτονος Τουρκίας είναι πολύ χαρακτηριστικό- χώρες με νεανικό πληθυσμό, με μεγάλους αριθμούς νέων ανθρώπων, έχουν από μόνες τους μια δυναμική οικονομικής ανάπτυξης από την πίεση που ασκούν αυτά τα στρώματα.
Επίσης, υπονομεύει τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού, καθώς όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι παράγουν -εντός εισαγωγικών- εισφορές για συντάξεις και κοινωνικό κράτος. Αυξάνει το κόστος της υγείας, λόγω της αναστροφής της ηλικιακής πυραμίδας και των κοινωνικών υπηρεσιών. Έτσι η δημογραφική σφριγηλότητα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση και για την ανάπτυξη, τουλάχιστον σε μακροπρόθεσμο επίπεδο.
Το δημογραφικό νομίζω ότι σήμερα είναι το βασικό πρόβλημα της χώρας. Κατά την άποψή μου είναι σημαντικότερο πρόβλημα από την οικονομία και από την κρίση, ακριβώς γιατί η αναστροφή του απαιτεί πολιτικές σε βάθος χρόνου, πολιτικές εικοσαετίας, οι οποίες και ακριβές είναι και μεγάλο κόστος έχουν και πολύ δύσκολο είναι να εφαρμοστούν σε μία χώρα στην οποία το πολιτικό σύστημα νοσεί, μεταξύ άλλων, και ακριβώς στην ικανότητα να εφαρμόζει μακροπρόθεσμες πολιτικές και να συναινεί σε αυτές.
Σε αυτό το πλαίσιο η Διακομματική Επιτροπή, που ήταν μία πρωτοβουλία της κ. Φώφης Γεννηματά, της Προέδρου της Δημοκρατικής Συμπαράταξης και του κόμματός μας και στην οποία ανταποκρίθηκε όλη τη Βουλή οφείλω να ομολογήσω, ήταν μία πρωτοβουλία έναρξης μιας διαδικασίας συγκλίσεων πάνω σε μία πολιτική η οποία πρέπει να συμφωνηθεί και να εφαρμοστεί για τα επόμενα είκοσι χρόνια και μία κίνηση που σκόπευε στην ανάδειξη του προβλήματος ως βασικού προβλήματος της ελληνικής κοινωνίας και της Ελλάδας γενικότερα για τα επόμενα χρόνια.
Η εμπειρία από τον ενάμιση χρόνο στη Διακομματική Επιτροπή υπήρξε θετικότατη οφείλω να ομολογήσω και αυτό πρέπει να πιστωθεί και στην Πρόεδρο της Επιτροπής και στον Πρόεδρο της Βουλής και σε όλους τους συναδέλφους που συμμετείχαν, καθώς υπήρξε μια επιστημονικά σωστή και καλά τεκμηριωμένη προσπάθεια. Από την πρώτη στιγμή συγκροτήθηκε το Επιστημονικό Συμβούλιο με τον κ. Κοτζαμάνη, την κ. Τραγάκη, την κ. Κωστάκη και τον κ. Μπαλούρδο, που συνέταξαν την τελική έκθεση της Επιστημονικής Επιτροπής, συγκεντρώνοντας τις απόψεις και τις γνώμες όλων των φορέων. Έτσι, στο τέλος της διαδικασίας, μιας διαδικασίας στην οποία συζητήθηκαν και κατατέθηκαν απόψεις από όλους σχεδόν τους εμπλεκόμενους υπήρξε μια βάση επιστημονική, μια βάση στοιχείων, η οποία αποτέλεσε τη βάση για την επιδιωκόμενη σύγκλιση.
Υπήρξε, επίσης, από όλα τα κόμματα, πλην του Κομμουνιστικού Κόμματος και της Χρυσής Αυγής, πραγματική διάθεση σύγκλισης και συγκρότησης ενός ενιαίου πορίσματος και μιας ενιαίας πολιτικής. Η βασική διαπίστωση είναι ότι η δημογραφική πολιτική είναι μια πολιτική η οποία τέμνεται, αλληλοσυμπληρώνεται, αν θέλετε, με μια σειρά από πολιτικές. Πρακτικά υπάρχουν θέματα σε όλους τους κλάδους της πολιτικής, αλλά σίγουρα οι πολιτικές για την απασχόληση, την οικογένεια, τη μητρότητα και διαγονεϊκότητα, την ισότητα των φύλων, οι πολιτικές για το παιδί, οι πολιτικές για την εκπαίδευση, οι πολιτικές για τη μετανάστευση, όλες είναι πολιτικές που αρθρώνονται και τέμνονται με τις πολιτικές για το δημογραφικό.
Οι άμεσοι στόχοι είναι η αύξηση της τελικής γονιμότητας των γυναικών που έχουν γεννηθεί μετά το 1980 στην Ελλάδα, η ανακοπή της μετανάστευσης και η αλλαγή του μεταναστευτικού προσήμου από αρνητικό σε θετικό. Πρέπει τα επόμενα χρόνια να καταφέρουμε οι πολίτες, οι άνθρωποι που μπαίνουν στη χώρα και μάλιστα οι άνθρωποι αναπαραγωγικής ηλικίας να είναι σταθερά περισσότεροι από τους ανθρώπους που φεύγουν από αυτήν. Επίσης, άμεσος στόχος είναι η φροντίδα των ηλικιωμένων και της «ενεργού γήρανσης», όπως λέμε. Ακριβώς επειδή ένα από τα χαρακτηριστικά της δημογραφικής κρίσης είναι η αύξηση του αριθμού και του ποσοστού των ηλικιωμένων, οι πολιτικές της φροντίδας των ηλικιωμένων, αλλά και της ένταξής τους μέχρι όποτε εκείνοι το επιθυμούν σε παραγωγικές διαδικασίες ή σε διαδικασίες οι οποίες συμβάλλουν στην ανατροφή των παιδιών ή στη στήριξη της οικονομίας είναι επιθυμητές και πρέπει να τις δούμε.
Οι επιδοματικές πολιτικές με τον αποσπασματικό μάλιστα τρόπο που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, τις τελευταίες δεκαετίες δεν επαρκούν από μόνες τους. Έχουν την αξία τους, αλλά δεν αποτελούν σίγουρα τη μοναδική λύση για το δημογραφικό. Στο πόρισμα υπάρχουν αποτυπωμένα δεκάδες μέτρα στα οποία έχουμε συμφωνήσει όλοι. Για λόγους χρόνου, επειδή θα αρχίσει να με πιέζει η Πρόεδρος οσονούπω, θα αναφερθώ εν συντομία.
Η εναρμόνιση της οικογενειακής, προσωπικής ζωής με την εργασιακή, η εξασφάλιση σε περίπτωση απώλειας εργασίας της εργασιακής ασφάλειας, οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, η προστασία της μητρότητας και του παιδιού είναι οι βασικές κατευθύνσεις, μαζί με την αναστροφή του περίφημου brain drain. Εδώ ίσως θα πρέπει να δούμε κάτι που δεν είδαμε στο πόρισμα, δηλαδή και την προσέλκυση ανθρώπων, Ελλήνων από την τεράστια δεξαμενή των ομογενών, με διάφορες πολιτικές. Στον τουρισμό, για παράδειγμα, υπάρχουν ευκαιρίες. Υπάρχουν πολιτικές που θα μπορούσαν να φέρουν νέους ομογενείς δεύτερης και τρίτης γενιάς Έλληνες ξανά πίσω στην πατρίδα. Όπως θα πρέπει να δούμε και ολοκληρωμένες πολιτικές για τον μεταναστευτικό και τον προσφυγικό πληθυσμό. Πρέπει να επιδιώξουμε την πρόληψη και την εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού και την ομαλή κοινωνική ένταξη των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται στη χώρα, καθώς αποτελεί βασικό στοιχείο και της κοινωνικής συνοχής και της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και της απάντησης στο δημογραφικό με πολιτικές, φυσικά, για την εξάλειψη των έμφυλων ανισοτήτων και των διακρίσεων στην αγορά εργασίας, ειδικά στον ιδιωτικό τομέα και εξασφάλιση, όπως είπα και προηγουμένως, μέτρων για τους ηλικιωμένους.
Το Κίνημα Αλλαγής κατέθεσε πρόταση νόμου την ίδια περίπου περίοδο με την οποία καταλήξαμε στο πόρισμα, το οποίο ενσωματώνει τα μέτρα που θεωρούμε ότι είναι μέτρα πρώτης προτεραιότητας και πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα. Θα ήταν ευχής έργον να συζητηθεί κάποια στιγμή στη Βουλή και να δούμε τι από αυτά, πραγματικά, μπορεί να ξεκινήσει άμεσα, τους πόρους, τις δυνατότητες και τα μέτρα. Αναφέρω απλώς επιγραμματικά: Στεγαστική συνδρομή σε οικογένειες με παιδιά, καθολική κάλυψη όλων των παιδιών και των νηπίων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, δέσμευση δηλαδή του Κράτους ότι κάθε παιδί που γεννιέται στην Ελλάδα θα καλύπτεται από βρεφονηπιακό σταθμό από τη μέρα μηδέν, από αύριο -είναι κάτι που πρέπει να το κάνουμε και υπάρχουν τρόποι, έχουμε προτάσεις- και ένταξη των τριτέκνων στις πολυτεκνικές οικογένειες, επέκταση του πολυτεκνικού δικαιώματος στους τρίτεκνους δηλαδή, χωρίς να θιχτούν, φυσικά, τα προνόμια και τα δικαιώματα που έχουν οι πολύτεκνοι.
Θα ζητήσω ένα λεπτό ακόμα για την πιο σημαντική πρόταση που έχουμε κάνει και η οποία έχει ενσωματωθεί στο πόρισμα, που είναι η σύσταση Ειδικής Γραμματείας Δημογραφικής Πολιτικής στο Υπουργείο Εργασίας και η δημιουργία Εθνικής Επιτροπής Δημογραφικής Πολιτικής. Και αυτό γιατί; Τόσο οι προτάσεις του δικού μας σχεδίου νόμου όσο και οι πολλές και σημαντικές προτάσεις του πορίσματος που αφορούν μακροπρόθεσμη πολιτική, κινδυνεύουν από την ίδια διαχρονική αδυναμία του ελληνικού πολιτικού και διοικητικού μηχανισμού, ο οποίος δεν μπορεί να εφαρμόσει και δεν μπορεί να εξυπηρετήσει πολιτικές οι οποίες υπερβαίνουν τον κοινοβουλευτικό βίο μιας κυβέρνησης, πολύ σπάνια ούτε καν ενός Υπουργού. Έτσι, λοιπόν, αν θέλουμε να έχουμε μακροπρόθεσμες πολιτικές σαν αυτές που χρειάζονται για να λύσουμε το δημογραφικό, πρέπει να υπάρχει ένας εκτελεστικός βραχίονας τουλάχιστον που να μπορεί να εφαρμόζει αυτές τις πολιτικές διαχρονικά. Αλλιώς η μοίρα του πορίσματος του ’92, την οποία ανέφερε ο κ. Χαρακόπουλος προηγουμένως, δηλαδή να αραχνιάζει σε κάποιο συρτάρι, απειλεί και το πόρισμα του 2019, το οποίο είναι σημαντικό για ένα πρόβλημα που πλέον, ακριβώς επειδή δεν έγινε τίποτα το ’92, έχει γίνει σήμερα ακόμα πιο πιεστικό και ακόμα πιο δύσκολο. Έτσι, λοιπόν, η σύσταση Γραμματείας είναι σοβαρή.
Το δημογραφικό είναι το σοβαρότερο πρόβλημα της χώρας, όπως είπα προηγουμένως. Καθήκον μας είναι να καταστεί συνείδηση όλων, πολιτικών και πολιτών, αυτή η πραγματικότητα. Η Ελλάδα χρειάζεται νέους ανθρώπους και χρειάζεται περισσότερα παιδιά, περισσότερους ανθρώπους παραγωγικής ηλικίας για τα επόμενα τριάντα χρόνια. Αποτελεί άμεση ανάγκη για τη διασφάλιση της ίδιας της ύπαρξης της χώρας και του έθνους. Διακυβεύεται η εθνική ταυτότητα και η εθνική κυριαρχία και πρέπει με αυτόν τον τρόπο, μετά την πρωτοβουλία της κυρίας Γεννηματά, να υπάρξει συνέχεια και ένταση στη μεγάλη, πραγματικά, εθνική προσπάθεια της αναστροφής των δεικτών του δημογραφικού».